Endometriozis (çikolata kisti), adını rahimin iç kısmını döşeyen tabaka anlamına gelen ve her ay adet döneminde kalınlaşıp dökülen “endometrium”dan almaktadır. Normalde rahim iç tabakasında bulunması gereken endometrium’a benzeyen doku, endometriozis hastalarında rahim dışında da bulunmaktadır.

Rahim dışındaki bu endometriozis odakları ağrı ve infertiliteye (kısırlığa) neden olabilmektedir. Rahim içerisini döşeyen endometrium gibi endometriozis odakları da adet döngüsünü yöneten hormonlara yanıt vermektedir. Adet döneminde rahim içerisinde olduğu gibi bu alanlarda kalınlaşma ve kanama olmaktadır. Ancak burada gerçekleşen kanama vücuttan dışarı atılamaz ve birikerek çikolata kistlerini oluşturur. Kanamaların etkisiyle zamanla diğer organlarda (bağırsaklar, idrar torbası) yapışıklık ve hasar meydana gelir.

En sık görülen endometriozis belirtileri adetten önce ve adet esnasında görülen ağrılar (genellikte normal adet sırasında görülen sancılardan daha şiddetlidir), cinsel temas sırasında ve sonrasında görülen ağrılar, infertilite (kısırlık), düzensiz veya fazla kanamalardır.

Diğer belirtiler ise yorgunluk, adet sırasında ağrılı bağırsak hareketleri, sırtın alt tarafına vuran ağrı, adet sırasında ishal veya kabızlık ve diğer bağırsak rahatsızlıkları olabilir. Endometriozis bazen hiçbir belirti göstermeyebilir.

Endometriozisin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Birkaç neden öne sürülmekle birlikte bunların hiçbiri tüm endometriozis olgularını açıklayamamaktadır.

Son yıllarda yapılan araştırmalar dioxin ve PCB’ler gibi vücut içerisinde hormon gibi davranan ve bağışıklık sistemini hasara uğratan çevresel toksinlerin endometriozise yol açtığını göstermiştir. Kırmızı et gibi hayvansal gıdaları daha sık tüketen kadınlarda daha sık görüldüğü tespit edilmiştir.

Endometriozis tanısının konulması için hastalık odaklarının görülmesi ve dokudan alınan parçaya patolojik inceleme yapılması gerekmektedir. Bunun için hastaya laparoskopik uygulama yapılır.

Laparoskopik uygulamayla hem kesin tanı konulabilir hem de tedavi uygulanabilir. Hastanın şikayetlerinden çikolata kisti şüphesi duyulması ya da hastada kısırlık sorunu olması durumunda tanı amaçlı laparoskopi yapılabilir. Böylece hastada lezyon ve yapışıklıklar varsa bunlar rahatlıkla incelenebilir. Laparoskopi öncesi, vajinal ultrasonografi de tanı için yardımcı olabilir. Ultrason ile büyük olan çikolata kistleri görülebilir.